Sosyal hizmette, uygulanan veya uygulanması için planlanmış müdahalelerin müracaatçının ihtiyaçlarına yanıt vermesi, müracaatçının içinde bulunduğu durumu iyileştirmeyi hedefleyen kararları belirli bir sistematik çizelgede sunabilmeyi sağlayan bu form, meslek elemanları için ciddi bir sorumluluk yüklemektedir. Ancak bu sorumluluğun bilincinde olmayan veya bu bilince henüz ulaşamamış olan birçok meslek elemanı alanda faaliyet göstermekte ve yanlış uygulamalara yol açabilmektedir. Bu nedenle Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, belli bir standardizasyon sağlayabilmek amacıyla “Sosyal İnceleme Ana Hattı” yayımlamıştır. Bu ana hat ile meslek elemanları yazacakları raporlarında müracaatçıya yönelik olarak hangi özellikleri ön planda tutmaları gerektiği, nelerin önemli olduğu, hangi unsurların belirtilmesi gerektiği gibi noktalara dikkat edilir.
Yazı ve Mesleki Dil;
Görüşmelerden elde edilen bilgiler, daha önce hakkında yazılmış dosya bilgileri, raporlar, dilekçeler, gözlemlerden yararlanılır. Bu bilgileri aktarırken mutlaka dosyanın, görüşmenin, dilekçenin veya raporun tarihi, sayısı ve içeriği net bir şekilde yazılmalıdır.
Raporun dili ise resmi yazı dili şeklinde olmalıdır. Örneğin; Anne F. Hanım, 12.12.2018 tarihli 123456 sayılı dilekçesiyle kurumumuza başvurmuştur. 14.12.2018 tarihli yapılan ev ziyareti ve kurumda gerçekleştirilen görüşmeler neticesinde anne F. Hanımın, 10.11.2017 doğumlu Y isimli çocuğunu kurum bakımına vermek istediği, kendisinin çocuğun bakımı ile ilgilenmekte zorluk yaşadığını ifade etmiştir / belirtmiştir / tarafımıza aktarmıştır / söylemiştir.
Cümle şu şekilde de yazılabilir; … kendisinin çocuğun bakımı ile ilgilenmekte zorluk yaşadığı ifade edilmiştir / belirtilmiştir / tarafımıza aktarılmıştır / söylenmiştir.
Sosyal İnceleme Raporu Ana Hatları
-
Genel Tanıtım
Eğer daha önceden yazılmış raporlar var ise o raporların tarihi, raporu yazan meslek elemanının ismi ve unvanı, raporun sayısı belirtilerek daha önceki duruma yönelik ifadelere yer verilir. Dilekçe ile başvuru yapılmışsa dilekçenin nedeni, sayısı ve tarihi belirtilerek aile ve hizmetten yararlanacak bireye yönelik bilgiler verilir.
-
Aile: Fiziki özellikleri ( Belirgin fiziksel özelliği varsa ayrıntılı bilgi verilebilir. Örneğin, Tekerlekli sandalye kullanan fiziksel engelli babaanne. Ancak ayrımcılığa neden olacak ifadelerden kaçınılmalıdır; örneğin, bıyıklı, göbekli vs.), Konuşma biçimleri hakkında genel bir izlenim ve aile üyelerinin kısa özgeçmişi (Örneğin, doğum yerleri, tarihleri, kaç kardeş oldukları, anne ve babanın kendi ailesine yönelik kısa bilgileri alınabilir.)
-
Hizmetten Yararlanacak Birey: Fiziki özellikleri (Herhangi bir engel durumu var mı? Yaşıtlarına göre hangi durumda?), konuşma biçimleri (akıcı mı, hızlı mı, yavaş mı? Yani kendini nasıl ifade ettiğine bakılmalıdır.), dış görünümü (Heyecanlı mı? Telaşlı mı? Davranışları nasıl? Dış görünümü ne şekilde yani kıyafetleri asgari standartları taşıyor mu? vs.), kişinin kısa özgeçmişi (kuruma/kuruluşa hangi nedenlerle geldi? Kim havale etti? Daha önce hangi yardımları aldı? vs.)
-
Kişilik Özellikleri
Burada dikkat edilmesi gereken nokta, psikolojik eğitim almamış bir uzmanın “psikolojik teşhis“ koyucu ifadelerde bulunmaması gerektiğidir. Örneğin; “A kişisi, sanrılar gördüğü için şizofrenidir” gibi net ifadeler yerine “A kişisinin, sanrılar gördüğüne yönelik ifadelere ve gözlemlere rastlanılmış ve buna yönelik bir psikiyatriste yönlendirilmesinin uygun olacağı kanaatine varılmıştır” şeklinde temel dayanağı olan ve gözlemlere dayanan ifadelere yer verilmesi gerekmektedir.
-
Aile: Ailenin “gözlemlenen” kişilik özellikleri. Telaşlı mı, saldırgan mı, mutlu mu? Ailesiyle ve varsa çocuklarıyla iletişimi nasıl?
-
Hizmetten Yararlanacak Birey: Arkadaşlarıyla, ailesiyle, çevresiyle ilişkisi nasıl? Nasıl bir kişilik örüntüsüne sahip?( kaçıngan, girişken, tepkisiz vs.) Kendisini ifade etmede nasıl?
-
İş Durumu
Annenin, babanın, kardeşlerin, hizmetten yararlanan bireyin nerede ne iş yaptığına dair bilgilere yer verilmelidir.
-
Ekonomik Durum
Ailenin düzenli bir gelirinin olup olmadığı, ailenin toplam geliri, gelirin aile ihtiyaçlarını karşılayıp karşılayamadığı hakkında bilgilere yer verilir.
-
Öğrenim Durumu
Aile üyelerinin eğitim düzeyi, eğitimine devam eden varsa şuan hangi kurumda ve kaçıncı sınıfta olduğuna dair ifadelere yer verilir. Öğrenimine devam etmeyen var ise neden etmediği, özel eğitimden yararlanan bir bireyin olup olmadığı hakkında bilgiler verilir.
Hizmetten yararlanacak bireyin ise öğrenim durumu, okuyor ise kaçıncı sınıfta olduğu, okul başarısı, özel eğitime ihtiyacının olup olmadığı, okula devam edip etmediği hakkında bilgilere yer verilir.
-
Sağlık Durumu
Hizmetten yararlanacak bireyin, ailenin ve var ise bakım verenin sağlık durumları hakkında görüşmelerle elde edilen bilgiler aktarılır (Hastalık, bağımlılık, ameliyat, kazalar gibi sağlığı olumsuz etkileyebilecek durumlara dikkat edilir. Sürekli kullandığı sağlık araçları, ilaçlar var mı gibi bilgiler edinilmeye çalışılır). Dosya bilgisinden ise daha önce yararlanılan sağlık hizmetlerinin yanında, var ise sağlık raporlarına dair bilgiler aktarılır. Ancak raporun tarihi, sayısı, raporu veren kuruluş gibi ifadelere yer verilerek yazılmasına dikkat edilir.
-
Sabıka Durumu
-
Aile: Aile üyelerinin geçmiş ve şuanda ki sabıka durumlarına dair görüşmelerden elde edilen bilgiler yazılır. Var ise daha önceki raporlarda belirtilen ifadelere de yer verilmesi amacıyla dosya taraması bilgileri yazılır.
-
Hizmetten Yararlanacak Birey: Sabıkası varsa hem kişi ile yapılan görüşmeden elde edilen bilgiler hem de kişinin sosyal çevresinden sabıkaya konu olan olay hakkında bilgi alınması, işlenen suçun aile yaşantısına etkisi, yaşanan olayın kişi tarafından nasıl değerlendirildiği hakkında bilgiler edinilir. Eğer aile üyelerinden biri sabıkalı ise hizmetten yararlanacak kişinin bu durumu nasıl değerlendirdiği ve buna yönelik gözlemlere yer verilir.
-
Aile ve Sosyal Yaşantısı
Evlilik öyküsü, ailenin yapısı ve geçirdiği değişimler, aile üyeleri arasındaki ilişkiler, aile içi roller ve aile kuralları, aile üyelerinin herhangi bir durumda tepki davranışının ne şekilde olduğu, anne ve babanın kendi ailelerine yönelik bilgiler, ailenin sosyal çevresiyle (akraba, komşu, arkadaş…) olan ilişkileri, ailenin sosyal yaşantısında ortaya çıkan belirgin değişikliklerin olup olmadığı, bunun aile üyelerini etkileme düzeyi hakkında bilgiler elde edilmeye çalışılır.
-
Yaşanılan Konut Durumu
Evin özelliği ( apartman dairesi, müstakil, gecekondu vs.), kime ait olduğu, evin kira tutarı, evin fiziksel özellikleri, yaşanılan çevrenin sosyo-ekonomik durumu, evin içerisindeki eşyaların durumu (asgari yaşam standartlarına uygunluğu ne durumda?), oda sayısı, evin ne ile ısıtıldığı, evin hijyen ve sağlık durumuna uygunluğunun ne durumda olduğu hakkında gözlemlere yer verilir.
-
Değerlendirme ve Sonuç
Hizmetten yararlanacak birey ve ailenin hakkında elde edilen bilgilerle başvurunun genel olarak incelenmesi sonucunda meslek elemanı tarafından uygulanacak sosyal hizmet müdahalesinin gerekçesi, hangi yasa veya yönetmeliğe dayandırdığına dair bilgi, eğer başka bir kuruma yönlendirme var ise buna yönelik gerekçeler ve önermelere yer verilir. Burada önemli olan nokta, uygulanması veya gerçekleştirilmesi planlanan müdahalenin danışanın iyilik halini riske atacak kararlardan uzak durmaktır. Örneğin, istismar şüphesi ile hizmetten yararlanması beklenen bir kişiyi, istismarın bulunduğu ortama geri gönderecek bir yanlış müdahalede bulunmak.
Sonuç kısmında varılan karar şu şekilde belirtilebilir; … gerekçelerine dayanarak … kararına varılmıştır.
