22 Eylül 2020 Salı
Siroz ve hemşirelik bakımı
Siroz; karaciğerde hepatosellüler nekroz, fibrozis ve rejenerasyonla seyreden, progresif ve irreversible bir süreç olarak tanımlanmaktadır. Karaciğerde gelişen fibrozise (aşırı bağ dokusu birikimi) bağlı olarak siroz tablosu ortaya çıkmakta ve bu durumda hayati önemi olan organlarla sistemleri (örneğin; kalp, akciğer, beyin, böbrek ve kardiyovasküler sistem, immün sistem) olumsuz yönde etkilemektedir.
Alkol kullanımı siroz gelişiminde en önemli neden olmasının yanı sıra genetik faktörler, otoimmünite, hepatit B ve C virüsleri de önemli risk faktörleridir. Sinsi bir hastalık olan sirozda hastalardaki belli başlı semptomlar yorgunluk, halsizlik, kilo kaybı olarak görülmektedir. Ayrıca burun kanaması, spontan ekimozlar, beyaz tırnak, örümcek şekilli kılcal damar oluşumları belirtilerine de rastlanmaktadır.
Sirozun bilinen 6 tipi vardır. Post nekrotik (akut viral hepatit sonucunda gelişir), kardiyak siroz (kalp hastalıklarına bağlı olarak gelişir), biliyer siroz (safra kanalı tıkanıklığına bağlı olarak gelişir), wilson sirozu (bakır metabolizma bozukluğuna bağlı olarak gelişir), kriptojenik siroz (yaşlılarda sık görülen ve genel siroz nedenlerine bağlı olmayan tiptir) ve en yaygını ise kronik alkolizme bağlı olan alkolik sirozdur.
Belirti ve Bulgular
Yorgunluk, halsizlik, sarılık, jinekomasti (erkeklerde meme büyümesi), testis atrofisi, fetör hepatikus (kötü ağız kokusu), abdominal venlerde dilatasyon, kaşıntı, ateş, hepatomegali ve splenomegali, arteryal spider, palmar eritem, flapping tremor başlıca belirti ve bulgulardır.
Siroz dekompanzasyon durumları gelişene dek (asit, septisemi, varis kanamaları, non-obstrüktif sarılık ve ensefalopati) belirti vermez. USG, BT, MRI gibi görüntüleme yöntemleri tanı koymak için yeterli olmaktadır. Atrofik karaciğer, splenomegali, portosistemik kollateraller tipik siroz bulgularıdır. Bazı durumlarda teyit etmek amaçlı karaciğer biyopsisi alınabilmektedir. Kesin tanıyı koyabilmek için serolojik bir test bulunmamakla beraber standart karaciğer fonksiyon testleri yapılmaktadır. (örneğin; ALT, AST, GGT, ALP).Alkole bağlı olmayan karaciğer hastalığı tanısı için ultrasonografiye ve biyopsiye gerek duyulmaktadır. Laparoskopi ile asidin nedeni, karaciğer tümörlerinin evresi belirlenir.
Yapılacak en etkili tedavi yöntemi siroz gelişiminden önceki evrede tedaviyi başlatmak ve böylece hastalığı kontrol altında tutabilmektir. Karaciğer transplantasyonu karaciğer sirozunda kesin tedavi yöntemidir ve bunun dışında bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Tedavi genellikle semptomatiktir. Antiasitler, vitaminler, diüretikler kullanılmaktadır. Alkolden uzak durmak ve yeterli beslenme yararlı olmaktadır.
Komplikasyon olarak hastalarda hepatorenal ve hepatopulmoner sendromu, özefagus varis, hepatosellüler karsinom, batında asit birikimi gelişmektedir. Parasentez yapılarak periton boşluğunda biriken sıvı alınıp hastanın solunumu rahatlatılmaktadır.
Sirozda Hemşirelik Bakımı
Günlük kilo takibi, AÇT, cilt bakımı, enfeksiyon önlemleri, ateş takibi, düzenli ilaç kullanımının takibi, bilişsel durumun takibi, az ve sık besleme yapılması, kanama önlemlerinin alınması (yumuşak diş fırçası, enjeksiyon bölgesine 5 dk. basınç uygulama), solunum egzersizleri, alkol alımının engellenmesi, abdominal ağrı takibi önemli hemşirelik bakımlarındandır.
