Halk arasında ise Gut artriti “padişah hastalığı, damla hastalığı” olarak tanınmakta olup, nedeni bilinmeyen (idiopatik), çoğunlukla genetik veya edinsel bozukluklar sonucunda serum ürik asit seviyesindeki yükselmeye bağlı olarak vücuttaki yumuşak dokularda ve eklemlerde ürat kristallerinin birikmesiyle gelişir.
Pürin adlı madde, ürik asit yapıcıdır ve asiti arttırdığından gut hastalığında önemli bir role sahiptir. Pürinli gıdaların (Örneğin: Kırmızı et, böbrek, karaciğer, sardalya ekstreleri, ançuez v.b.) aşırı tüketimine bağlı olarak vücuttaki plazma ürat değeri 3-7 mg/100ml üstüne çıkarak hiperürisemi tablosu geliştirir. Ürat kristalleri özellikle eklemlerde, cilt altı dokularında ve böbrek tübülüslerinde birikir. Ayrıca gebelik toksemisinde, açlıkta, hipotroidizmde, hiperparatiroidizmde ya da kronik kurşun zehirlenmesinde hiperürisemi gelişebilmektedir.
Obezite, alkol bağımlılığı, hipertansiyon gut hastalığı riskini arttırmaktadır. Gut artriti erkeklerde %95 oranında görülür. Kadınlarda ise postmenopozal dönemde (menopoz sonrasında) görülmektedir. En sık 40-65 yaşlarında ortaya çıkmaktadır.
Gut Artritinde Belirti ve Bulgular
-
Akut gut çoğunlukla tek eklemi tutmaktadır. Vakaların çoğunluğunda (özellikle gece başlayan) zonklama ve ezilme hissi tarzında ki ayak başparmağı ağrısı tipiktir. Ayak parmağı son derece hassastır ve en küçük çarşaf temasında bile ağrı şiddetlenir. Hastadaki ayak başparmağı ağrısının yanısıra el ve ayak bilekleri ve diz ekleminde de ağrı oluşur. Hasta ağrı ile uykusundan uyanır.
-
Hasta eklemde şişlik, kırmızılık ve ısı artışı vardır. Hastada hipertermi ve lökositoz olabilir. Akut gut atakları gece aniden başlayıp 7-10 gün arasında geçer.
-
Yüksek ateşe bağlı vücutta tremor (titreme) görülür.
-
Cilt altında biriken ürat asitleri ve sodyum tuzları tofüs adlı oluşuma yol açar. Tofüsler özellikle eklem bölgelerine yakın olarak dirsek, patella yani diz eklemi boşluklarında, kulak kepçesinde ve kulak kıkırdaklarında hatta kemiklerde ve diğer dokularda görülebilmektedir. Kulakta oluşan tofüsler genellikle küçük çaplı, dirseklerdekiler ise büyük çaplıdır.
-
Gut artritinde böbreklerde ürat kristallerinin birikimine bağlı olarak ürat taşları oluşabilmektedir.
-
Hastalık zaman zaman ataklar yapar. Arada asemptomatik dönemler olur. Kronik tofüslü gut tablosu genellikle ilk artrit atağından yaklaşık 10-15 yıl sonra ortaya çıkmaktadır. Kronik tipte tofüsler ağrısız olup eklem hareketlerini kısıtlayan özellik taşırlar.
Tanı
Öncelikle ürik asit seviyesine bakılır. Seviye bazen normal bazen de yüksektir. Sinovyal sıvı incelenirse (Polarizan ışık mikroskopisi ile) sodyum ürat kristalleri iğne şeklinde görülerek tanı konur.
Kronik gut artritinde kemik grafisinde zımba deliğine benzer erezyonlar ve eklem bozuklukları tesbit edilmektedir.
Tedavi ve Hemşirelik Bakımı
-
Artritlerde tedavinin ana amacı hastanın ağrısını azaltıp eklem fonksiyonlarını ve yaşam kalitesini arttırmak, kıkırdaklarda oluşan hasarı en az seviyeye getirmektir. Bu amaçlara yönelik olarak, öncelikle hastaya eğitim verilmeli, koruyucu önlemler alınmalı, aile ve yakınlarına psikososyal yardım yapılmalı, ilaç tedavisi uygulanmalı ve fizik tedavi yapılmalıdır.
-
İlaç tedavisinde genellikle antienflamatuarlar ve anakjezikler, kıkırdak yapımını arttıran ilaçlar kullanılmaktadır. Hemşire; hastaya ilaçlarını düzenli alması için eğitim vermeli ve takip etmelidir.
-
Şişlik ve ısı artışında eklem içine uygun steroidler doktor tarafından uygulanırken hemşire hastaya psikolojik destek sağlamalı ve uygun pozisyonu vermelidir. İşlem bitiminde kanama takibi yapmalıdır. Hasta steroid alıyorsa mutlaka AÇT (aldığı çıkardığı takibi) yapılmalıdır.
-
Hemşire hastaya hastalığı hakkında bilgi vermelidir. Eklemlerine fazla yüklenmemesinin önemini anlatmalı, kilo vermesinin eklemlerini rahatlatacağına ikna etmelidir. Sıcak ve soğuk uygulamalar hastalığın dönemine göre yapılmalıdır.
-
Hastada ağrı durumunda sıcak uygulama yararlıdır. Yüzeysel sıcak uygulama nemli kompreslerle veya sıcak duş ile yapılabilir. Bu uygulamalar kas spazmını çözerek ağrıyı azaltmaktadır.
-
Gut artriti olan hastanın metatarsal ağrı veya deformite durumunda ayakkabı içi desteği konarak ayak ağrısı hafifletilebilir.
-
Hastanın çevresi düzenlenmeli ve böylece travmalar önlenmelidir. Ağrılı eklemin desteklenmesi hastayı rahatlatacaktır. İstirahat etmesi önemlidir. Vücuda uygun pozisyon verilerek hasta hareketini kısıtlayıcı deformiteler önlenir ve ekleme olan baskı azalmış olur.
-
Hastanın bireysel bakım ihtiyaçları belirlenerek eklemler zorlanmadan nasıl bireysel bakımını yapabileceği hastaya öğretilmeli ve kendisine destek olunmalıdır.
-
Hiperürisemi nedeni ile diyet uygun şekilde düzenlenmeli, pürinli gıdalar ve alkol kullanımı yasaklanmalıdır. (Örneğin; sakatatlar, sardalya, dana eti, midye, uskumru, hindi eti v.b.) Ayrıca bol su içirilerek (yaklaşık 3 litre/gün) idrar miktarı arttırılmalıdır. Ürikozürik ilaçların (cholshicine, butazolidin, indosid, ACTH, benemit, tiazid grubu diüretikler, allopürinol v.b.) düzenli olarak kulanımını hemşire izlemeli, yan etkilerini dikkatli incelemelidir.
