Sağlık Bilimleri Yüksekokulu - sbyo@gelisim.edu.tr

Çocuk Gelişimi (İngilizce)








 Dışa dönük olan çocuklara nasıl yaklaşmalıyız?


İstanbul Gelişim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Çocuk Gelişimi (İngilizce) Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. William MOSİER "Araştırmalar, insan nüfusunun yaklaşık yarısının dışa dönük olduğunu gösteriyor. Küçük bir çocuğun içe dönük veya dışa dönük olması, mizaç adı verilen genetik yatkınlığın bir yönü ile ilgilidir. Genetik yatkınlık ne anlama geliyor? Bu, mizacın, bir çocuğun her iki genetik ebeveyn aile ağacından miras aldıklarının bir ürünü olduğu anlamına gelir. " dedi.


Mosier, bazı küçük çocukların yalnız vakit geçirmeyi tercih ederken, diğer küçük çocuklar başkalarının yanında olmaktan keyif duyduklarını belirterek sözlerine devam etti: “Yetişkinler genellikle küçük bir çocuğun dışarı çıkmasının, içine kapanık ve utangaç olmaktansa daha iyi olduğunu düşünür. Ancak, iki mizaç da diğerinden daha iyi değildir. İçe dönük küçük çocuğun yalnız başına oynamayı tercih etmesi, başkalarının yanında oynamayı tercih etmekten aşağı değildir. Küçük bir çocuğun genetik yatkınlığını değiştirmeye çalışmak, gelişimsel olarak uygunsuzdur ve potansiyel olarak çocuğun zihinsel sağlığına zarar verir. Her çocuğun kendi hızında olgunlaşmasına izin vermek kesinlikle çok önemlidir.”
Mosier, küçük bir çocuğun dışa dönük olduğuna dair bize ipucu verecek davranışlarını açıklayarak “Kişiliği dışa dönük biri olarak ifade edilen çocuk, tek başına oynamaktansa diğer küçük çocuk ve yetişkinlerin yanında oynamayı tercih edecektir. Bazı dışa dönük küçük çocuklar başkalarıyla fiziksel olarak etkileşime girmekten hoşlanırken, bazıları ise sözlü etkileşim için can atar. Bir yetişkin, dışa dönük çocuğa “yardım” etmek için yapılması gereken “özel” şeyler olup olmadığını merak ettiğinde, cevap karmaşık değildir.” dedi.

Mosier yetişkinlerin bu konuda yapabileceklerine değindi ve devam ederek “Dışadönük, başkalarıyla etkileşim kurma eğilimindedir; doğrudan veya dolaylı. Bu nedenle, bir yetişkinin yalnızca genç bir dışa dönük kişinin yetişkinle etkileşim arayışına duyarlı olması gerekir. Küçük bir çocuk sosyal etkileşim istediğinde, yetişkinin rolü, çocuğun oynadığı aktiviteyi paylaşmaktır. Basitçe, çocuğun liderliğini takip edin. İstediğiniz dikkatinizin derecesine o rehberlik edecektir. Küçük çocuk paralel oyuna giriyorsa, basitçe çocuğun diğer küçük çocukların yakınında oynamasına izin verin. Dışadönük çocuk, yalnızca yetişkinin diğer çocukların etrafında dolaşırken çocuğun davranışını izlemesine ihtiyaç duyar. Çocuklar arasında fiziksel çatışmadan kaçınmak kesinlikle gerekli olmadıkça müdahaleden kaçının.” dedi.

Mosier, olumlu ilişkilerin önemi ve gelişimsel olarak duyarlı ortamların sürdürülmesi konusunda; bakıcıların, gelişimsel olarak uygun, güvenli ve sağlıklı bir öğrenme ortamı oluşturmanın ve sürdürmenin ötesinde dışa dönük küçük çocuk için sağlaması gereken özel bir teşvik olmadığını belirtti. Mosier, “Gelişimsel olarak uygun bir ortam, çevredeki tüm çocukların ihtiyaçlarına cevap vermelidir. Çocuk oyun oynarken çocukla hareketli bir konuşma yapmak gerekli olan tek şey olabilir. Olumlu, ilgi çekici bir ortamı sürdüren ve sosyal açıdan yetkin etkileşimleri düzenli olarak modelleyen bir yetişkin, hem dışa dönük hem de içe dönük çocuğun ihtiyaçlarını destekleyebilir.” dedi.
Mosier, bir yetişkinle güçlü ve sağlıklı bir bağlanmanın, dışa dönüklük düzeylerine bakılmaksızın tüm çocuklar için önemli olduğunu vurgularken; sağlıklı duygusal bağlanma derecesinin, gelecekteki duygusal gelişimin ve sosyal yeterliliğin önemli bir göstergesi olacağını belirtmiştir. Mosier, “Başka bir deyişle, dışa dönük çocuklar, deneyimledikleri sürekli olumlu yetişkin-çocuk etkileşimlerinden yararlanır. Kendini özgürce ifade eden küçük bir çocuğa izin veren yetişkin bakıcılar, sağlıklı bir bağlanmayı kolaylaştırırlar. Bu bağlanma, sağlıklı bir duygusal uyumun gelişmesine ve sonunda başkalarıyla iyi çalışabilme becerisini kazandırır.” diyerek sözlerine devam etti.

Mosier, "Çocukların öğrenmelerini kontrol etmelerine izin verin" çağrısında bulunarak,
yetişkin rolünün; çocuğun faaliyetlerini planlamak değil, çocuğun kendi seçimlerini planlama ve uygulama sürecini kolaylaştırmak olduğunu vurguladı.

Mosier sözlerine devam ederek “Çocuğun davranışını şu ya da bu yönde "zorlamamak" çok önemlidir. Küçük çocuklara kendi kendilerini yönetmelerine izin verilen bir ortam sağlandığında, ihtiyaç duyulduğunda destek arama eğiliminde olacaklardır. Görev seçimi, görev geliştirme ve sosyal etkileşimin çocuk tarafından başlatılan bir şekilde gelişmesine izin vermek en iyisidir. Dışadönük çocuklar için bir tür alternatif pedagoji veya yetişkin-çocuk etkileşimi yöntemlerinin kullanılması, küçük bir çocuğun yeni durumları yeni bir şekilde ele almak için eleştirel düşünmeyi kullanma becerisine müdahale ederek sonuçlanabilir.” demiştir. Mosier, "Fazla yönlendirici" olan yetişkin-çocuk etkileşimlerinin, küçük bir çocuğun problem çözme, karar verme ve eleştirel düşünme becerilerini bastırma eğiliminde olduklarını belirtti.
 
"Çocuğu olduğu gibi kabul edin"
Mosier; dışadönük küçük çocukların, birçok öğretmen buna inansa da, içe dönük küçük çocuklardan daha iyi öğrenenler olmadığını belirterek, “Hem dışa dönük hem de içe dönük küçük çocukların güçlü yönleri vardır, ancak güçlü yanlarının alanları farklılık gösterecektir. Dışa dönük küçük çocukların, içe dönük çocuklarla aynı, gelişimsel olarak uygun sosyal, duygusal ve bilişsel desteğe ihtiyacı vardır. Bir çocuğun dışa dönüklük düzeyinin genetik yapısı nedeniyle, yetişkinlerin bu eğilimi artırmak veya azaltmak için kullanabileceği özel yöntemler yoktur.” demiştir.
Mosier, yetişkinin yapması gereken tek şeyin, tanınmasını istediğinde küçük çocuğa karşı duyarlı olması gerektiğini belirterek desteklemek için yapılması gerekenleri sıralamıştır:
“-Dışa dönük küçük çocuklarla olumlu ilişkiler kurmak, sosyal etkileşimin karmaşıklıklarını yönetme becerilerine yardımcı olur. Olumlu etkileşimleri modellemek, konuşmayı teşvik etmek ve gerektiğinde duygusal destek sağlamak, dışa dönük küçük çocuğu sosyal, bilişsel ve duygusal olarak desteklemek için anahtardır.”